Fren sistemi, araç güvenliğinin temel bileşenlerinden biridir. Sürücülerin can ve mal güvenliği açısından kritik rol oynayan bu sistemin periyodik olarak kontrol edilmesi, yalnızca güvenli sürüş değil aynı zamanda sistem bileşenlerinin uzun ömürlü kullanımı açısından da önem taşır. Ancak fren sistemi bakımı esnasında yapılan hatalar, sistemin etkinliğini azaltmakta ve ciddi sonuçlara neden olabilmektedir.
Bu yazıda, fren sisteminin bakımında sıkça karşılaşılan hatalar, teknik detaylarla birlikte ele alınmakta; doğru bakım süreçleri için dikkat edilmesi gereken noktalar sizlere anlatılmaktadır.
Fren Balatalarının İhmali
Fren balataları, frenleme gücünün disklere veya kampanalara aktarılmasını sağlayan aşınabilir parçalardır. Bu nedenle belirli aralıklarla kontrol edilmeli ve gerekirse yenilenmelidir. Ancak yaygın şekilde karşılaşılan hata, balataların değişim süresinin geciktirilmesi ya da yalnızca ses geldiğinde müdahale edilmesidir.
Aşınmış veya sertleşmiş balatalar, fren diski ya da kampana yüzeyinde deformasyona neden olur. Bu durum, özellikle ön tekerleklerde fren pedalına basıldığında titreşimle hissedilir. Diskli sistemlerde fren ayarı söz konusu olmasa da, kampanalı sistemlerde balata değişiminden sonra fren ayarı yapılmaması da sıklıkla gözlenen hatalardandır.
Fren Balatasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Balataların temas yüzeyleri yağlanmamalıdır.
- Balata kanal derinliği 1 mm’nin altına inmişse değişim yapılmalıdır.
- Sertleşmiş balatalar camlaşma oluşturur ve fren performansını düşürür.
Fren Diski ve Kampana Kontrolünün Atlanması
Fren sistemi bakımında sadece balatalar değil, fren diski ve kampanalar da mutlaka kontrol edilmelidir. Aşırı ısınmaya bağlı olarak disklerde incelme, çatlama veya yüzey bozulmaları oluşabilir. Bu tür deformasyonlar frenleme sırasında dengesiz tepkilere yol açar.
Yanlış bilinen uygulamalardan biri de, aşınmış disklerin tornalanarak yeniden kullanılmasıdır. Bu işlem, diskin kalınlığını azaltarak güvenli frenleme mesafesini olumsuz etkileyebilir.
El Freni Ayarının Göz Ardı Edilmesi
Diskli ve kampanalı sistemlerde el freni mekanizması farklılık gösterir. Ancak her iki sistemde de el freninin ayarının doğru yapılmaması, araç park halindeyken geri kayma riski oluşturur. El fren teli kopukluğu ya da gevşekliği gibi durumlar, genellikle göz ardı edilir ve ciddi güvenlik açıklarına neden olabilir.
El freninin doğru çalışması için:
- El fren teli periyodik olarak kontrol edilmelidir.
- Telin sertliği ve boşluğu, katalog değerlerine uygun şekilde ayarlanmalıdır.
- Otomatik ayarlayıcı sistem varsa, ayar işlemi el freni kolu birkaç kez çekilerek yapılmalıdır.
Fren Hidroliği Kontrolünün İhmal Edilmesi
Fren sisteminin en önemli sıvısı olan fren hidroliği, zamanla nem toplar ve kaynama noktası düşer. Bu da frenin geç tepki vermesine, fren mesafesinin uzamasına ve bazı durumlarda frenin tamamen boşalmasına yol açabilir. Yanlış uygulamalardan biri, hidroliğin yalnızca eksildiğinde üzerine ekleme yapılmasıdır. Oysa ki bu durum, sistemde hava oluşmasına ve frenleme kuvvetinin bozulmasına neden olur.
Fren hidroliği en geç 2 yılda bir veya nem oranı %3’ün üzerine çıktığında değiştirilmelidir. Ölçüm işlemi, özel kontrol kalemleriyle yapılmalıdır. Hidrolik değişimi sırasında:
- Eski sıvının tamamı tahliye edilmelidir.
- Sistem havası alınmalı ve hidrolik seviyesi maksimum çizgiye kadar tamamlanmalıdır.
- Hidrolik deposunun kapağı sıkı kapatılmalı, sistem hava ile temas etmemelidir.
Kaliper Bakımında Yapılan Hatalar
Diskli fren sistemlerinde kaliperlerin düzgün çalışması, frenin dengeli ve etkili olmasını sağlar. Kaliper içerisindeki pistonların sıkışması, kirlenmesi ya da kauçuk contaların su alması sistemin çalışmasını bozar. Genellikle yapılan hata, balata değişimi sırasında kaliper içi kontrolünün atlanmasıdır.
Pistonlar geri çekilirken zorluk yaşanıyorsa ya da fren basıldığında dengesiz frenleme varsa kaliper revizyonu gerekebilir. Kaliper vidalarının tork değerinde sıkılmaması ya da gevşek bırakılması da emniyet açısından büyük risk taşır.
Hidrovak (Fren Güçlendirici) Arızalarının Göz Ardı Edilmesi
Modern araçlarda fren merkez pompasıyla birlikte çalışan hidrovak sistemi, frenleme gücünü artırmak için motordan aldığı vakumu kullanır. Hidrovak içerisindeki diyaframın yırtılması ya da vakum borusunun gevşemesi, fren pedalının sertleşmesine ve fren mesafesinin uzamasına neden olur.
Servislerde yapılan bazı yüzeysel kontroller, bu arızaların tespit edilmesini zorlaştırır. Bu nedenle özellikle:
- Fren pedalında ani sertleşme,
- Fren performansında azalma,
- Motor çalışmıyorken frene basıldığında sertlik hissi varsa,
hidrovak sistemi kontrol edilmelidir.
Fren Basınç Regülatörü ve Hortumların Gözle Kontrol Edilmemesi
Fren sisteminde kullanılan boruların, hortumların ve bağlantı noktalarının çatlak, aşınmış veya gevşek olması, sıvı kaçaklarına yol açabilir. Bu parçalar, darbelere ve dış etkene açık alanlarda olduğu için periyodik olarak gözle kontrol edilmelidir.
Sık yapılan hatalardan biri, fren hortumlarının yalnızca yağ sızıntısı olup olmadığına bakılarak kontrol edilmesidir. Oysa hortumlarda:
- Şişme,
- Çatlama,
- Bağlantı gevşemesi,
- Metal rekorlarda paslanma gibi durumlar da tehlikelidir.
Fren Pedal Ayarı ve Stroke Miktarının Ölçülmemesi
Fren pedal yüksekliği, stroke mesafesi ve boşluk oranı araç kataloglarına göre ölçülmelidir. Pedal yüksekliğinin yetersiz olması frenlemenin gecikmesine, stroke mesafesinin uzun olması ise yetersiz frenleme kuvvetine neden olabilir.
Pedal sertliği, pedalın alt noktada takılması ya da pedala birkaç kez basıldığında frenleme tepkisinin değişmesi gibi durumlar, sistemsel bir arızaya işaret eder.
ABS Sisteminin Sadece Gözle Kontrol Edilmesi
ABS sistemleri yalnızca kilitlenme anında devreye girer. Bu nedenle rutin sürüşte aktif olmadığı için arızaları fark edilmesi güçtür. Sıklıkla karşılaşılan hata, ABS sistemlerinin sadece görsel olarak kontrol edilmesidir.
Oysa ki sistem kontrolü için diyagnostik cihazlara bağlanarak elektronik kontrol ünitesi, sensörler ve modülatör test edilmelidir. Sistemde arıza varsa, genellikle gösterge panelinde ABS uyarı lambası yanar. Ancak bazı durumlarda bu lamba çalışmaz, bu nedenle test cihazı kullanımı zorunludur.
Sonuç
Fren sistemi bakımı, yalnızca balata değişimi ile sınırlı olmayan, detaylı teknik bilgi ve dikkat gerektiren bir süreçtir. Bu bakım sırasında yapılan küçük hatalar, sürüş güvenliğini doğrudan tehdit edebilir. Yavuzsan olarak, tüm kullanıcıları araçlarının fren sistemiyle ilgili bakım ve onarım işlemlerini zamanında, dikkatli ve uzman ekiplerce yapılmasını önemsemeye davet ediyoruz.Fren sistemi, ihmal kaldırmaz. Doğru bilgi ve doğru uygulamalarla, hem aracınızın ömrünü uzatabilir hem de yol güvenliğinizi sağlayabilirsiniz.
